اجرای لوله کشی فاضلاب در یک ساختمان جهت انتقال و هدایت فاضلاب و پسابهای دفعی ساختمان که ترکیبی از مایعات کثیف و ذرات }امد در آن است , صورت میگیرد . پیروی از اصول لوله کشی فاضلاب در هنگام اجرا میتواند , فاکتوری تعیین کننده در اجرای مناسب و آسایش ساکنین یک ساختمان داشته باشد , گرچه شاید به تصور بسیاری , یک کارمعمولی و عادی به نظر برسد , اما اجرای غیراصولی فاضلاب ساختمان میتواند باعث از دست رفتن آسایش ساکنین و حتی کاهش قیمت ساختمان شود . به طور کلی تاسیسات لوله کشی ساختمان و به ویژه در بحث لوله کشی فاضلاب ساختمان میتواند نقشی تعیین کننده در افزایش طول عمر ساختمان و کیفیت زندگی در یک محیط داشته باشد . وجود فاضلاب در کنار لوله کشی آب در یک ساختمان از امکانات اولیه برای زندگی محسوب میشود و تقریبا میتوان گفت که هرجایی که لوله کشی آب اجرا شده باشد , بایستی در مجاورت آن یک لوله فاضلاب نیز وجود داشته باشد .
کاهش میزان خرابی و نقص در سیستم لوله کشی فاضلاب و افزایش طول عمر مفید ساختمان از مزایای یک ساختمان دارای لوله کشی فاضلاب استاندارد است . نشر بوی نامطبوع , نشتی لوله فاضلاب , گرفتگی های مکرر از نتایج اجرای لوله کشی فاضلاب غیر استاندارد هستند.
لوله کشی فاضلاب را در تمام نقاط ساختمان به غیر از سالن پذیرایی و اتاقها وجود دارد . لوله کشی توالت فرنگی , ایرانی , آشپزخانه , روشویی , حمام , پشت بام و پارکینگ تقریبا از اماکنی هستند که حداقل یک لوله خروجی فاضلاب در آنها وجود دارد.
لوله کشی فاضلاب ساختمان هم مانند بسیاری از اجزای ساختمان از شروع تا کنون با پیشرفت تکنولوژی , تغییرات عمده ای داشته است. هرچند که عمر لوله کشی و زهکشی فالضلاب به گذشته های دور میرسد , اما شکل و ساختاری متفاوت با شیوه های کنونی داشته است . در زبان فارسی به لوله کشی فاضلاب زهکشی نیز اطلاق میشود , که البته برای مصارف کشاورزی از این کلمه استفاده میشده است.
لوله و اتصالات پوش فیت , لوله پلیکا یا پی وی سی , پلی اتیلن جوشی یا چدن هیچ تفاوتی در رعایت اصول لوله کشی فاضلاب با یکدیگر ندارند.
در این مطلب به بررسی لوله کشی برای فاضلاب ساختمانهای مسکونی میپردازیم. امروزه لوله کشی فاضلاب ساختمان با انواع لوله فاضلاب با جنسهای متفاوت و روشهای گوناگون انجام میشود.
مقررات لوله کشی فاضلاب ساختمان
مقررات لوله کشی فاضلاب ساختمان, طبق مبحث شانزدهم لوله کشی و نصب تاسیسات بهداشتی ساختمان اعمال میشود. در سالهای اخیر با توجه به قوانینی سفت و سختی که در زمینه مهندسی بودن و تایید اجرای لوله کشی فاضلاب انجام شده, کلیه جزییات اجرای لوله کشی ساختمان از تهیه لوله و اتصالات تا اجرا و تست نهایی توسط بازرسان مراجع ذیصلاح انجام شده و شهرداری ها پس از تایید ناظر تاسیسات مکانیکی پایان کار صادر میکنند.
طراحی لوله کشی فاضلاب ساختمان
اولین قدم و مطمین ترین کار برای اجرای لوله کشی فاضلاب طراحی لوله کشی فاضلاب ساختمان است که بایستی با توجه به نقشه و پلان و کاربری ساختمان رسم شود . این کار توسط مجری , نقشه کش یا مهندس تاسیسات ساختمان صورت میگیرد .
شیب بندی , سایزبندی و طراحی مسیر لوله کشی سه اصل مهم اساسی در بوده و در کنار این ۳ اصل انتخاب متریال , اتصالات متناسب و ساپورت بندی و استحکام لوله و اتصالات فاضلاب نیز بسیار مهم تلقی میشوند .
شیب بندی فاضلاب برای لوله های افقی حدود ۱ تا ۴ درصد میباشد , شیب کمتر از این میزان باعث حرکت کند فاضلاب و در نتیجه عدم خروج یا ته نشین شدن ذرات ریز در کف لوله میشود.
شیب بندی بیش از این مقدار هم باعث میشود که سرعت خروج آب به اندازه ای شود که مواد جامد از قسمت مایع جدا شده و در کف لوله افقی جا بماند . تعیین دقیق شیب بندی بسته با سایز و طول لوله کشی و همچنین محل اجرای لوله کشی فاضلاب دارد.
لوله کشی فاضلاب بر خلاف لوله کشی آب و شوفاژ معمولا تحت فشار نبوده و با نیروی جاذبه کار انتقال فاضلاب به سمت چاه فاضلاب و شیب بندی انجام میگردد . البته در برجها و ساختمانهای بسیار بزرگ به دلیل شرایط خاص آنها لوله کشی ساختمان پس از هدایت به سمت منهول (mainhole) و انباشته شدن در یک چاه , هر از چندی بوسیله پمپهای ویژه به سمت اگو شهری یا ماشینهای تخلیه چاه تخلیه میشوند . در چنین نوعی برای تخلیه و انتقال فاضلاب به سمت خارج از لوله کشی فاضلاب تحت فشار و با استفاده از پمپ استفاده میشود .
دلیل این مساله هم این است که در صورت گرفتگی در لوله های فاضلاب طبقات فوقانی و تجمیع آنها , انسداد باعث پس زدن پسابها به سمت واحدهای پایین نشود .
انواع لوله کشی فاضلاب ساختمان
از لحاظ مسیر و تعداد رایزر که بسته به شرایط ساختمان ممکن است لوله کشیهایی با شکل مختلف اجرا شود . اما در برخی از ساختمانها به خاطر ضخامت سقف طبقات , ارتفاع سیفون فاضلاب و سایر شرایط موجود ممکن است لوله کشی از کف یا لوله کشی فاضلاب زیرسقفی انجام شود .
از لحاظ متریال نیز میتوان با لوله اتصالات پلیکا , پوش فیت , پلی اتیلن و چدن لوله کشی فاضلاب را انجام داد .
لوله کشی با پلیکا یکی از متداول ترین انواع لوله ها در کشور ما میباشد . اجرای آسان, قیمت نسبتا ارزان و وجود لوله پلیکا در هر فروشگاه تاسیساتی از علل فراگیر شدن این نوع لوله و اتصالات میباشد. لوله پلیکا و اتصالات آن با چسب به هم متصل میشوند . لوله P.V.C و U.P.VC اسم علمی لوله پلیکا است که به این اسم رایج شده است . درصد خلوص مواد اولیه و کربنات سدیم موجود در لوله اتصالات پلیکا و البته وزن آنها در کیفیت آن رول اساسی را ایفا میکند.
مقاومت فیزیکی نسبت به سایر لوله ها و از بین رفتن چسب از خصوصیات منفی این نوع سیستم هدایت و دفع فاضلاب میباشد . البته این نوع مشکلات بیشتر در مواقعی که در بنای ساختمان لرزش ایجاد میشود , بوجود آمده و در وضعیت معمولی و ثابت شاید تا سالهای سال یک لوله کشی فاضلاب با پلیکا کار کند . تعمیرات لوله کشی پلیکا از سایر انواع لوله های فاضلاب سهولت بیشتری دارد .
نوع دیگری از لوله های موجود برای اجرای لوله کشی فاضلاب لوله اتصالات پوش فیت میباشد .
لوله فاضلاب با لوله های پوش فیت که جدیدترین و بهترین متریال برای لوله های فاضلاب میباشند .حدود ۲۰ سال است که لوله پوش فیت در ایران متداول شده است . البته قیمت نسبتا بالای لوله و اتصالات پوشفیت موجب شده که آنچنان که باید و شاید این نوع لوله جا نیفتاده باشد . اما به هر حال کارفرماهایی که متریال مرغوب کار میکنند , تلاش میکنند که از این نوع لوله کشی ساختمان استفاده کنند . آب بندی لوله و اتصالات پوشفیت با اورینگ لاستیکی انجام میگیرد و طول عمر ارینگها در عملکرد لوله کشی پوشفیت بسیار مهم است . از معایب این نوع لوله کشی پوسیدگی اورینگهاست , که البته ۲۰ تا ۲۵ سال و شاید هم بیشتر دوام می اورند.
لوله کشی با لوله های پلی اتیلن نیز چند سالی است که به ندرت در برخی از ساختمانها مورد استفاده قرار میگیرد ,این نوع لوله ها از مقاومت بسیار زیادی برخودار هستند.اما به علت ضعف در نقاطی که جوش میخورد ,خیلی مورد استقبال قرار نگرفته است. لوله و اتصالات این نوع لوله ها با جوش لبت به لب و به صورت حرارتی به هم متصل میشوند و لب به لب هم قرار میگیرند از اینرو ساختمان استاندارد آمریکا(ASTM) , این نوع لوله فاضلاب را تایید نکرده است . لوله فاضلاب با چدن نیز در گذشته در ایران اجرا شده است اما به علت مشکلات اجرا, قیمت بالای چدن در هم اکنون در لوله کشی ساختمانهای مسکونی به کلی منسوخ شده است. امروزه لوله کشی چدن اغلب در سازهای بزرگ مثل استادیوم ها که تنش و وزن زیادی بر روی لوله های فاضلاب وجود دارد انجام میپذیرد . البته در چنین ساختمانهایی استفاده از راه آبهای بتونی نیز یک گزینه مناسب میباشد .
در صورت هر یک از متریال انواع لوله کشی ساختمان اجرای اصولی و بدون نقص آن مهمتر از جنس و برند لوله کشی مطرح میباشد .
مقررات لوله کشی فاضلاب
لوله کشی ساختمان با هر نوع لوله ای که اجرا میشود , بایستی حتما از اتمام عملیات اجرایی لوله کشی فاضلاب تست شود. تست لوله کشی فاضلاب دو نوع است.
۱- تست آب بند ۲_ تست آب رو
لوله کشی با تست آب بند را با پر کردن کامل سیستم فاضلاب ساختمان و به مدت ۲۴ ساعت تحت فشار بودن انجام میدهند . اگر لوله کشی ساختمان از این نوع تست بدون نشت آب سربلند باشد , مجری لوله کشی میتواند ادعای دقت و مهارت کند , هرچند که ممکن است در برخی نقاط دچار نشتی هایی هم شود .
لوله فاضلاب با تست آب رو برای ساختمانهای کوچک و لوله کشی با پلیکا میباشد.در تست آبرو را بدون کیپ کردن در لوله ها رها میکنند و فاضلاب به را به سمت فاضلاب شهری یا چاه هدایت میکنند, اگر فاضلاب از به راحتی عبور کرد و شاهد هیچ نشتی نبودیم , کار با موفقیت انجام شده است. از اصول لوله کشی ساختمان و نحوه انجام آن نیزمعکوس نبودن سوکت های از بالا به پایین است .
لوله کشی فاضلاب توالت
اجزای لوله کشی فاضلاب ساختمان شامل لوله , اتصالات و بست های لوله کشی میباشند . به غیر از مسیر و انشعابات لوله کشی , نقطه آغازین انتقال از کفشورها , خروجی سینک و سرویس بهداشتی , کفشوی پشت بام , بالکن , آشپزخانه , حمام و خروجی ماشین لباسشویی و ظرفشویی میباشند . از مهمترین قسمتهای میتوان به سیفون کفشورها به خصوص سیفون توالت ایرانی یا فرنگی اشاره کرد .
لوله کشی فاضلاب توالت به دلیل اینکه بیشترین سایز را در فاضلاب دارد , مهمترین قسمت محسوب میشود و حتی میتواند باعث تغییر چیدمان داخلی نقشه آپارتمان شود . وجود سیفون در توالت ایرانی اجتناب ناپذیر بوده و حتما بایستی نصب شود , هرچند که تعبیه سیفون در کفشوی جمع اوری فاضلاب حمام ,توالت فرنگی و آشپزخانه هم مهم میباشد اما در مورد لوله کشی فاضلاب توالت بایستی گفت که تقریبا بدون سیفون توالت آپارتمان غیرقابل سکونت میشود .